Newsletter/ Obserwator TEPP (Transformacji Energetycznej Ponad Podziałami)
Newsletter/ Obserwator TEPP (Transformacji Energetycznej Ponad Podziałami)
styczeń 2025
W obecnym numerze znajdują się min. ciekawe doniesienia na temat:
• elektrowni wodnej, która zmienia oś ziemi
• wstrzymania inwestycji wiatrowych w USA
• zmian rozliczeniowych dla prosumentów
• rekordowych instalacji OZE w Chinach
• zielonej transformacji Taurona
Zapraszam,
Katarzyna Kubiczek
A. Informacje z wybranych działów
1. Klimat i Środowisko
Jak topnienie lądolodów wpływa na erupcje wulkanów?
Topnienie lądolodów zmniejsza nacisk na skały, co prowadzi do unoszenia się skorupy ziemskiej i zmniejszenia ciśnienia w komorach magmowych, sprzyjając erupcjom wulkanów. Badania naukowców z Brown University wykazały, że tempo utraty lodu i wielkość komór magmowych są kluczowymi czynnikami wpływającymi na aktywność wulkaniczną, co potwierdzają obserwacje z Patagonii. Zjawisko to może wywołać sprzężenie zwrotne – erupcje roztapiają więcej lodu, co prowadzi do kolejnych wybuchów, oddziałując na wulkanizm przez setki lub tysiące lat.
https://www.onet.pl/informacje/kopalniawiedzypl/topniejace-lody-antarktydy-moga-aktywowac-dziesiatki-wulkanow/752l0nt,30bc1058
2. Energetyka
a) OZE
Kontrowersyjna megainwestycja
Tybet ma stać się lokalizacją największej na świecie elektrowni wodnej, której moc ma wynosić 22,5 GW. Inwestycja o wartości 140 mld dolarów ma generować rocznie 300 TWh energii, co niemal dwukrotnie przekracza roczne zużycie energii w Polsce. Projekt wywołuje kontrowersje, m.in. protesty społeczności w Indiach i Bangladeszu oraz zarzuty dotyczące eksploatacji Tybetu. Wg. naukowców, funkcjonowanie tak kolosalnych hydroelektrowni wpływa na długość dnia i przyczynia się do przesunięcia bieguna geograficznego planety.
https://magazynbiomasa.pl/chinska-elektrownia-wodna-zmienila-os-ziemi-a-zbuduja-jeszcze-wieksza/?fbclid=IwY2xjawH0Y_tleHRuA2FlbQIxMQABHeMbdhR38AuaRcgF65d_iQqU07u3Fry4bXCMT4ALCfg-eGFdNJnorwjNlw_aem_GCQ4bNz2EhJDJ6VleI-c6Q
Pilotażowy projekt Lasów Państwowych
Lasy Państwowe realizują pilotażowy projekt budowy farm wiatrowych na terenach trzech nadleśnictw w województwie lubuskim, planując maksymalnie do 10 turbin wiatrowych w każdej lokalizacji. LP podkreślają, że ich rola ogranicza się do dzierżawy gruntów i nadzoru merytorycznego. Trwający od 2021 r. projekt „Las Energii” ma na celu analizę wpływu farm wiatrowych na ekosystemy leśne i rozwój odnawialnych źródeł energii.
https://www.gramwzielone.pl/energia-wiatrowa/20297625/lasy-panstwowe-postawia-ogromne-elektrownie-wiatrowe-co-to-za-projekt
b) efektywność energetyczna
Termomodernizacja zabytkowych budynków
Ponad 549 mln zł z Funduszy Europejskich NFOŚiGW przeznaczy na termomodernizację 45 zabytkowych budynków użyteczności publicznej w 11 województwach. Projekty obejmą m.in. ocieplenie, instalację OZE, modernizację systemów wentylacji, wymianę oświetlenia oraz inne prace zgodne z Zielonym Ładem. Wsparcie otrzymają m.in. uczelnie, szpitale, urzędy oraz Karkonoski Park Narodowy. Umowy z beneficjentami mają zostać podpisane w pierwszym kwartale 2025 r.
https://www.gramwzielone.pl/dom-energooszczedny/20296248/te-zabytki-przejda-termomodernizacje-dzieki-dotacjom-z-nfosigw
c) transport
Nowe zasady elektromobilności: mniej restrykcji dla samorządów
Nowelizacja ustawy o elektromobilności zniosła obowiązek minimalnego udziału pojazdów elektrycznych w zadaniach publicznych dla samorządów i obniżyła wymogi dotyczące flot niskoemisyjnych, ale wprowadziła konieczność zakupu zeroemisyjnych autobusów w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców od 2026 r. Eksperci wskazują, że liberalizacja wynika z trudności gmin w spełnieniu wcześniejszych wymogów, choć proces przechodzenia na elektromobilność będzie kontynuowany dzięki wsparciu programów krajowych i unijnych.
https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/nowa-ustawa-o-elektromobilnosci-autobusy-zeroemisyjne-samochody-elektryczne-samorzady-16146.html
Norwegia testuje myśliwce zasilane biopaliwem
Norweskie Siły Powietrzne jako pierwsze na świecie przetestowały myśliwce F-35 zasilane biopaliwem SAF, wyprodukowanym z odpadów. Stanowi to ważny krok w redukcji emisji CO2 w lotnictwie wojskowym. Test przeprowadzony w bazie Ørland potwierdził, że paliwo spełnia wymagania techniczne i może być stosowane w misjach bojowych, jednocześnie zmniejszając zależność od tradycyjnych źródeł energii. Norwegia planuje dalszy rozwój technologii, aby do 2030 r. zmniejszyć ślad węglowy swojej armii o 20%.
https://www.gramwzielone.pl/trendy/20298950/paliwo-ze-smieci-napedza-norweskie-samoloty-f-35?fbclid=IwY2xjawIEL2JleHRuA2FlbQIxMAABHUeHCP36yZEd5eqd2hCRyL2fDr90eMPsQ9k_rDCXW2QXTDGqeCGioGuBew_aem_7zUzFYvVs8Fs8eiRk-JToA
3. Rolnictwo
Nowa edycja programu Energia na Wsi
Program Energia dla Wsi, realizowany przez NFOŚiGW, wspiera inwestycje w odnawialne źródła energii na terenach wiejskich i wiejsko-miejskich, oferując dotacje i pożyczki. Budżet programu w nowej edycji wynosi 1 mld zł. Wnioski o dofinansowanie można składać od 3 lutego 2025 r. do 19 grudnia 2025 r., a środki pochodzą z Funduszu Modernizacyjnego, który wspiera transformację energetyczną w krajach UE opartych na energetyce węglowej.
https://www.gramwzielone.pl/trendy/20297824/miliard-zlotych-dofinansowania-w-nowej-edycji-energii-dla-wsi
B. Nowe koncepcje, nowe technologie energetyczne
1. Badania technologiczne, innowacje
Szwecja stawia na innowacyjne reaktory SMR
Szwecja rozpoczęła prace nad testowym reaktorem SEALER, pierwszym małym reaktorem modułowym (SMR) w kraju od czterech dekad, który ma przetestować innowacyjne technologie przed ich komercjalizacją. SEALER wyróżnia się kompaktowym rozmiarem, pasywnym bezpieczeństwem oraz zastosowaniem zaawansowanego chłodzenia ołowiem i wydajniejszego paliwa jądrowego. Jeśli testy zakończą się sukcesem, reaktor może zrewolucjonizować globalną energetykę, umożliwiając szerokie zastosowanie SMR-ów.
https://www.focus.pl/artykul/szwecja-maly-reaktor-modulowy-blykalla
Komentarz redakcji:
Publikujemy tę informację, choć droga do opisanej technologii może być długa. Jednak idea jest nowa – zamiast zmniejszać stare reaktory np. 1200 MW, stworzono modułowe SMR o mocy np. 300 MW. Problem? Wszystko wskazuje na to, że odziedziczyły też ich wady. Czy to faktyczna innowacja, czy tylko lifting? Czas pokaże.
2. Realizowane/ zrealizowane inwestycje
Dom zasilany bateriami z laptopów
Simon Allonneau, znany jako Glubux, stworzył samowystarczalny system energetyczny z ponad 1000 zużytych baterii do laptopów, który od 8 lat zasila jego dom we Francji. System, początkowo oparty na panelach słonecznych i akumulatorze z wózka widłowego, został z czasem rozbudowany do 24 paneli słonecznych i umieszczony w szopie obok domu. Po licznych udoskonaleniach instalacja stała się w pełni funkcjonalna, bezpieczna i ekologiczna.
https://finanse.wp.pl/jest-samowystarczalny-energetycznie-tak-produkuje-energie-7112043846224608a
C. Regulacje prawne
1. Regulacje w Unii Europejskiej i na świecie
Trump zapowiada blokadę budowy farm wiatrowych
Donald Trump zapowiedział wstrzymanie budowy farm wiatrowych w USA podczas swojej drugiej kadencji, twierdząc, że są one zbyt kosztowne i szkodliwe dla środowiska. Jego stanowisko spotkało się z krytyką, m.in. ze strony senatora Rona Wydena, który uznał je za oderwane od rzeczywistości. W przypadku realizacji tego planu zagrożone będą inwestycje o wartości miliardów dolarów, co może podnieść koszty energii elektrycznej i ograniczyć dostęp do odnawialnych źródeł energii.
https://www.gramwzielone.pl/energia-wiatrowa/20296749/donald-trump-zapowiada-wstrzymanie-inwestycji-wiatrowych-w-usa
2. Regulacje krajowe
Zmiany w ustawie o rynku mocy
24 stycznia 2024 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o rynku mocy, która umożliwia przeprowadzenie aukcji uzupełniających w latach 2025–2028, aby zapewnić bezpieczeństwo energetyczne Polski. Mechanizm rynku mocy pozwala na wynagradzanie uczestników za gotowość do dostarczania energii w sytuacjach kryzysowych, jednak wprowadzenie limitu emisji CO2 ograniczyło liczbę konkurujących podmiotów. Aby temu zapobiec, rząd wprowadzi dodatkowe aukcje, w których wezmą udział także jednostki przekraczające limit emisji.
https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/ustawa-o-rynku-mocy-aukcje-uzupelniajace-mkis-16165.html
D. Finansowanie, dotacje
Polski Zielony Fundusz - wsparcie zielonej transformacji
Agencja Rozwoju Przemysłu (ARP) uruchomiła Polski Zielony Fundusz (PZF), który ma wspierać zieloną transformację polskiej gospodarki i inwestycje w OZE oraz dekarbonizację przemysłu. Fundusz, z początkowym kapitałem 300 mln zł, ma pozyskać dodatkowych inwestorów i zidentyfikował już potencjalne projekty o wartości blisko 6 mld zł. PZF uwzględnia kryteria ESG i umożliwia wspólne inwestycje, wspierając długoterminowe cele środowiskowe i społeczne.
https://www.gramwzielone.pl/trendy/20297548/nowy-fundusz-wesprze-inwestycje-w-transformacje-energetyczna
Nowe programy NCBR: wsparcie dla innowacji i technologii przyszłości
NCBR prowadzi nabór wniosków w konkursie Ścieżka SMART dla konsorcjów, które realizują projekty badawczo-rozwojowe oraz wdrażają innowacje. Budżet konkursu wynosi 1,3 mld zł. Wnioski można składać do 28 marca 2025 r., a wsparcie obejmuje m.in. badania, rozwój infrastruktury B+R, cyfryzację i zazielenianie działalności. NCBR planuje także kolejne programy wsparcia, w tym nową edycję INFOSTRATEG oraz inicjatywę STEP o budżecie 900 mln euro, wspierającą rozwój technologii krytycznych dla UE.
https://www.gramwzielone.pl/trendy/20297619/programy-wsparcia-dla-przedsiebiorcow-jakie-dofinansowanie-mozna-otrzymac
Miliardy dotacji do górnictwa
W 2025 r. dopłaty do nierentownych kopalń wyniosą 9 mld zł, co oznacza koszt 600 zł na każdą polską rodzinę. Koszt utrzymania jednego etatu w deficytowych kopalniach wyniesie 0,5 mln zł. Polski węgiel jest zbyt drogi, przez co jego eksport spadł do najniższego poziomu od 100 lat, a krajowe zużycie systematycznie maleje. Mimo to politycy wciąż obiecują górnikom wsparcie do 2049 r. ( data umowy „społecznej” zawartej przez rząd PiS ze związkami górniczymi, nie kwestionowana przez rząd obecny- przyp. Red.), choć utrzymywanie niepotrzebnych kopalń pogłębia deficyt branży.
https://wysokienapiecie.pl/107213-10-twojego-pit-u-pojdzie-na-gornictwo/
E. Nowe grupy w sektorze OZE
1. Osoby indywidualne
Nowe zasady rozliczeń dla prosumentów: większe korzyści i możliwości
27 grudnia 2024 r. weszły w życie nowe przepisy umożliwiające prosumentom, którzy rozpoczęli wytwarzanie energii przed 1 lipca 2024 r., rozliczanie się według średniej miesięcznej ceny energii (RCEm) lub, opcjonalnie, rynkowej godzinowej ceny energii (RCE). Wprowadzono także wzrost depozytu prosumenckiego o 23% oraz do 30% zwrotu za niewykorzystaną energię dla osób przechodzących na system RCE. Autokonsumpcja i instalacja magazynów energii dodatkowo zwiększają opłacalność.
https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/Zmiany-dla-prosumentow-weszly-w-zycie-16100.html
Nowa szansa dla górników - darmowe szkolenia w branży OZE
EDF Renewables Polska organizuje bezpłatne szkolenia dla górników chcących przekwalifikować się do pracy przy turbinach wiatrowych. Program „Wiatr – kopalnia możliwości” umożliwia zdobycie umiejętności potrzebnych do obsługi i serwisowania instalacji wiatrowych, a dotychczasowi uczestnicy szkolenia z powodzeniem znaleźli zatrudnienie w sektorze OZE. Nowa edycja szkoleń, realizowana we współpracy ze Spółką Restrukturyzacji Kopalń, rusza 3 lutego 2025 r., a rekrutacja trwała do 20 stycznia.
https://www.gramwzielone.pl/energia-wiatrowa/20296994/przeszkola-gornikow-na-turbinach-wiatrowych-za-darmo
Właściciele kominków nie będą mogli skorzystać z dotacji
Nowy projekt programu Czyste Powietrze wyklucza możliwość korzystania z kominków do ogrzewania pomieszczeń przy korzystaniu z dotacji, co budzi sprzeciw branży. Producenci twierdzą, że zapis ten narusza unijne prawo i ogranicza prawa własności. Nowe przepisy wymagają trwałego odłączenia kominków od przewodu kominowego, nawet jeśli są one zgodne z normami ekologicznymi. Przeciwnicy zmian podkreślają, że może to zagrażać bezpieczeństwu energetycznemu gospodarstw domowych.
https://www.portalsamorzadowy.pl/ochrona-srodowiska/smutna-perspektywa-dla-posiadaczy-kominkow-albo-ostateczne-odlaczenie-albo-pieniadze,589236.html
2. Mali i średni przedsiębiorcy
Standardy ESG dla MŚP – wsparcie w zrównoważonym rozwoju
Opublikowano dobrowolne standardy raportowania ESG (ESRS VSME) dla nienotowanych małych i średnich przedsiębiorstw, aby wspierać ich działania w zakresie zrównoważonego rozwoju oraz sprostać oczekiwaniom dużych firm współpracujących z MŚP. Standardy obejmują m.in. podstawowe dane, jak praktyki i cele związane z redukcją wpływu na środowisko, a także ryzyka klimatyczne czy polityki zrównoważonego rozwoju. Inicjatywa ma przygotować firmy do nadchodzących wymogów raportowych zgodnych z dyrektywą CSRD.
https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/ESG-MSP-standardy-raportowania-dobrowolne-wytyczne-EFRAG-16134.html
3. Samorządy, miasta i województwa
Katowice chcą być liderem zielonej transformacji
Katowice dołączyły do międzynarodowego sojuszu Powering Past Coal Alliance (PPCA), stając się pierwszym dużym miastem w Polsce zaangażowanym w przyspieszenie transformacji energetycznej i rozwój OZE. W ramach członkostwa miasto planuje intensyfikację działań proekologicznych, takich jak rozwój fotowoltaiki, poprawa efektywności energetycznej oraz wsparcie społeczności lokalnych w dostosowaniu do nowych wyzwań rynkowych.
https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/katowice-powering-past-coal-alliance-ochrona-klimatu-sprawiedliwa-transformacja-16128.html
4. Inni: sektor edukacji, szkolnictwa wyższego i instytutów badawczych, organizacje pozarządowe, itp.
Rozwój zrównoważonej energetyki w Centrum Nauki Kopernik
Centrum Nauki Kopernik rozpoczęło współpracę z firmą Ekovoltis, która dostarcza nowoczesne rozwiązania energetyczne wspierające codzienną działalność Centrum. Cena, elastyczność i indywidualne podejście Ekovoltis były kluczowymi czynnikami wyboru tej firmy. Umowa to nie tylko dostarczanie energii, ale także wsparcie w promowaniu zrównoważonego rozwoju i oszczędności finansowych, które łączą się z ekologicznymi celami Kopernika.
https://www.gramwzielone.pl/trendy/20297334/ekovoltis-wspiera-centrum-nauki-kopernik-w-dazeniu-do-zrownowazonego-rozwoju
F. Monitoring transformacji energetycznej
1. Rekordy OZE
Rekordowa produkcja wiatrowa obniża ceny energii
Farmy wiatrowe w Irlandii Północnej i Szkocji osiągnęły rekordową produkcję 22,4 GW, obniżając okresowo ceny energii w Wielkiej Brytanii poniżej zera i pokrywając 68% krajowego zapotrzebowania. W 2024 r. ujemne ceny energii utrzymywały się przez 131 godzin, a energia odnawialna dostarczała ponad połowę energii elektrycznej przez cztery kwartały z rzędu. Brytyjski rząd planuje potroić produkcję energii słonecznej, aby osiągnąć 95% zasilania z OZE w ciągu pięciu lat.
https://swiatoze.pl/ceny-energii-elektrycznej-spadly-ponizej-zera-rekordowa-produkcja-farm-wiatrowych/?fbclid=IwY2xjawHrN1VleHRuA2FlbQIxMAABHaLuU4WZATt_kGp6FKL3V3RUDEMFp6ZFstS-vhgT70BMtnZjMeYQyIGdoA_aem_up7XxCjKm5083dk3XLvHyA
Czysta energia w Unii Europejskiej
W 2024 r. Unia Europejska osiągnęła rekordowo czysty miks energetyczny – 48% energii pochodziło z OZE, a emisje sektora energetycznego spadły o 13% względem 2023 r. Jednocześnie popyt na energię elektryczną wzrósł zaledwie o 2%, pozostając niższy niż przed kryzysem. Taka sytuacja spowodowana była m.in. spowolnieniem przemysłu i koniecznością rozwoju elektryfikacji gospodarki.
https://www.gramwzielone.pl/trendy/20296489/oze-zapewniaja-europie-juz-prawie-polowe-energii-elektrycznej
Chiny biją rekordy w zielonej energii, ale nie rezygnują z węgla
Chiny dynamicznie rozwijają sektor odnawialnych źródeł energii, bijąc globalne rekordy w instalacji farm solarnych i wiatrowych. W 2024 r. zainstalowały 80 GW energii wiatrowej i 277 GW słonecznej i osiągnęły założony na 2030 rok cel 1,2 TW mocy z OZE, potwierdzając swoją pozycję lidera zielonej energetyki. Mimo ogromnych inwestycji w czystą energię, kraj nadal nie rezygnuje jednak z paliw kopalnych.
https://www.chip.pl/2025/01/chiny-rekord-oze-turbiny-wiatrowe-panele-sloneczne
Komentarz redakcji:
Jeśli wierzyć chińskim źródłom – nawet przy założeniu, że mogą one stosować pewną dozę kreatywnej księgowości, charakterystycznej dla krajów rządzonych przez partie komunistyczne – to skala inwestycji w OZE w Chinach jest imponująca. W 2024 roku zainstalowano tam 80 GW w energetyce wiatrowej i 277 GW w fotowoltaice. Dla porównania, całkowita moc OZE w Polsce to około 10 GW z wiatru i 20 GW ze słońca.
2. Wygaszanie energetyki paliw kopalnych w Polsce, Europie i na świecie
Koniec planów odkrywki w Złoczewie
Ministerstwo Klimatu i Środowiska odmówiło spółce PGE GiEK koncesji na wydobywanie węgla brunatnego w gminie Złoczew, co kończy wieloletni proces, który paraliżował rozwój regionu i groził olbrzymimi stratami. Odkrywka wymagałaby przesiedlenia 3 tys. mieszkańców i spowodowałaby szkody w środowisku oraz rolnictwie. Decyzja ta powinna być sygnałem dla decydentów o konieczności pokazania harmonogramu i szybkiego wygaszania także pozostałych węglowych kompleksów energetycznych, takich jak Turów,
https://wiadomosci.onet.pl/opinie/jeden-energetyczny-absurd-mniej-opinia/xdx4nke?kjh
Tauron ogłasza odejście od węgla
Tauron zapowiedział do 2030 r. wycofanie starych bloków węglowych i przekształcenie sektora ciepłowniczego, stawiając na odnawialne źródła energii. Firma planuje zainwestować 30 mld zł do 2035 r. w odnawialne źródła, aby osiągnąć neutralność klimatyczną do 2040 r. Marszałek województwa śląskiego, podkreśla, że transformacja energetyczna jest nieunikniona, a proces ten musi przebiegać stopniowo i z jak najmniejszymi kosztami dla społeczeństwa.
https://www.wnp.pl/energetyka/marszalek-o-pozegnaniu-taurona-z-weglem-z-jak-najmniejszym-kosztem-dla-spoleczenstwa,901514.html
Przygotowała:
Katarzyna Kubiczek, Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA
Redakcja:
Radosław Gawlik, Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA
|
